ضمن عرض تسليت به عموم همشهريان بخصوص آيت الله سيد محمد حسيني زنجاني به مناسبت اولين سالگرد ارتحال آيت الله العظمي حاج سيد محمد عزالدين حسيني موسوي مراسم يادبودي روز شنبه 93/02/27 از ساعت 4 الي 6 عصر در مسجد جامع زنجان برگزار شود.
آیت‌الله‌العظمی سیدمحمد‌عزالدین حسینی‌زنجانی(ره) در سال 1300 هجری شمسی مطابق با 1340 هجری قمری در شهر زنجان و در بیت علم و فقاهت دیده به جهان گشود و تحت تربیت والد بزرگوارش آیت‌الله‌العظمی حاج میرزا‌محمود حسینی (امام زنجانی) مدارج علمی را طی کرد. همزمان به تحصیلات کلاسیک و فراگیری زبان فرانسه نزد میرزامهدی‌خان وزیری پرداخت.
قبل از تشکیل حوزه علمیه قم به وسیله مرحوم آیت‌الله‌العظمی حائری‌یزدی، حوزههای بلاد ایران فعال بود، به ویژه حوزه علمیه زنجان در منطقه از موقعیت ویژه‌ای برخوردار بوده است و بزرگانی در آن حوزه تربیت یافتهاند. از شمار ایشان میتوان از آیت‌الله سیدیونس اردبیلی و آیت‌الله فاضل‌لنکرانی – پدر مرجع فقید- و آیت‌الله العظمی سیدابولحسن رفیعی‌قزوینی نام برد که هر کدام از این بزرگان در فقه و اصول و فلسفه از حوزه علمیه زنجان استفاده کردهاند. آیت‌الله زنجانی(ره) از قول مرحوم والدش نقل می‌کند: “هنگامی‌که من برای ادامه تحصیل روانه نجف اشرف شدم، چون عالمان بزرگی را در زنجان درک کرده بودم، مثل مرحوم آخوند ملاقربان علی زنجانی و آقا شیخ زین‌العابدین عابدی که از شاگردان میرزا آخوند خراسانی بودند و مرحوم حاج‌شیخ غلام حسین فقیه‌زاده که هر کدام استوانه علم و تقوی بودند، محیط نجف اشراف چندان مرا نگرفت تا این‌که سؤال کردم آیا اساتید نجف غیر از معروفین کس دیگری هست؟ گفتند مدرسی است که در منزل تدریس می‌کند. رفتم به درس ایشان دیدم این درس است که (تشد الیه الرحال) و آن علامه محقق نائینی بود”.
مهاجرت به حوزه علمیه قم
پس از ورود به قم به درس خارج مرحوم آیت‌الله‌العظمی حجت در فقه و اصول حاضر می‌شود. از اول اصول تا اواخر استصحاب و در فقه از اول خیار مجلس تا آخر خیارات و یک دوره صلاة که حدود سیزده سال طول می‌کشد. پس از گذشت چند سال از ورود آیت‌الله زنجانی(ره)، آیت‌الله‌العظمی بروجردی در قم اقامت و درس خویش را شروع می‌کند. آیت‌الله زنجانی(ره) در دروس وی شرکت می‌کند، در اصول از ابتدا تا اواسط ظن و در فقه کتاب اجاره و بخش اعظم صلاة را استفاده می‌کند و نیز در درس اصول آیت‌الله العظمی صدر یک دوره حاضر می‌شود.
وی همچنین از محضر آیت‌الله العظمی حاج سید‌احمد خوانساری خارج مباحث الفاظ را استفاده کرده است. آیت‌الله زنجانی(ره) جریان شروع درس نزد این استاد را چنین بیان می‌کند: «مرحوم والد به جهت زیارت به قم مشرف شدند و تمام مراجع و بزرگان به دیدن ایشان آمدند و از جمله مرحوم آیت‌الله حاج سید‌احمد خوانساری. پس از رفتن ایشان به من فرمودند: آیا از محضر ایشان استفاده می‌کنی؟ در پاسخ گفتم: ایشان منزوی هستند و ارتباط چندانی با حوزه ندارند. در جواب گفتند در مواقع بازدید از ایشان تقاضا می‌کنم و حتماً باید از وجود ایشان استفاده شود. به هنگام بازدید والد مسئله درس را طرح فرمودند، معظم له با تواضع فرمودند: آقای حجت هستند و نیاز به من نیست. ولی حضرت والد فرمودند: باید از محضرتان استفاده کند. با اصرار ایشان پذیرفتند و از اول مباحث الفاظ درس را شروع فرمودند. در ابتدای درس، من بودم و برادرزاده خودشان مرحوم سیدفضل‌الله و من تا پایان مباحث الفاظ بودم. بعد شنیدم که در ادامه بحث آیت‌الله حاج شیخ مرتضی حائری در درس ایشان شرکت می‌فرموده است.» آیت‌الله زنجانی کتاب «اسفار اربعه» را یک دوره به جز مباحث جواهر و اعراض در محضر حضرت امام خمینی(ره) خواند.
آیت‌الله زنجانی(ره) از محضر آیت‌الله شیخ‌مهدی مازندرانی که از علمای بزرگ قم ولی گمنام بود، مقدار زیادی از اسفار را خواند. پس بدین‌سان آیت‌الله زنجانی(ره) یک دوره از امام خمینی(ره) و یک دوره از علامه طباطبایی و نصف دوره از حاج شیخ‌مهدی مازندرانی کتاب اسفار را خوانده است و می‌گوید: بنای اولیه کتاب اصول فلسفخ و روش رئالیسم در منزل ما نهاده شده و بعدها هم ادامه داشت. ایشان پس از فراگیری از خرمن پرفیض این استوانههای علم و تقوی، برای استفاده بیشتر عزم نجف می‌کند و با استاد بزرگوار علامه طباطبایی مشورت می‌کند. علامه می‌فرماید: “در شرایط کنونی سفر شما به نجف تحصیل حاصل است”.
علامه طباطبایی به آیت‌الله زنجان(ره) بسیار علاقه و در مواقع مختلف مقام علمی ایشان را بیان میکرد. در مصاحبه تلویزیونی علامه طباطبایی که در اواخر عمر شریفشان انجام شد، هنگامی که خبرنگار سوال کرد از شاگردان برجسته خود به چه کسانی میتوانید اشاره کنید؟ در پاسخ پس از شهید مطهری از ایشان به عنوان حاج سیدعزالدین امام یاد فرمود.
حجتالاسلام حاج شیخ عبدالحمید قائمی که از فضلا و علمای به نام زنجان بود، نقل میکرد که: پس از انقلاب من در محضر علامه طباطبایی بودم به مناسبتی مسائل زنجان مطرح شد، علامه چنین فرمود: “مقام علمی حاج سیدعزالدین برای مردم مجهول است، ایشان بسیار زحمت کشیده و دارای مراتب عالی علمی هستند”.
تحصیل در نجف اشرف
آیت‌الله‌العظمی حسینی‌زنجانی(ره) پس از سالها تحصیل و تدریس در حوزه علمیه قم به نجف اشرف عزیمت کرد و ماهها در دروس آیات عظام سید‌عبدالهادی شیرازی و سیدابولقاسم خوئی و خصوصاً سیدمحسن حکیم شرکت میکرد، در حالی‌که خود از مجتهدان مطرح حوزه علمیه بود. آیت‌الله العظمی حکیم به ایشان توجه و احترام داشت تا این که در پی بیماری والدش، حسبالامر آن مرحوم به ایران (زنجان) مراجعت می‌کند.
بازگشت به زنجان و تصدی امور شرعی
پس از رحلت آیت‌الله‌العظمی سیدمحمود حسینی‌زنجانی، والد آیت‌الله سیدعزالدین(ره) در سال 1335، وی به جهت اداره مسجد جامع که به مسجد و مدرسه «سید» معروف است، در زنجان مستقر شد و در آن مسجد، نماز جماعت و جمعه را اقامه میکرد. لازم به ذکر است در زنجان نماز جمعه به وسیله اجداد آیت‌الله زنجانی(ره) اقامه می‌شده است و این منصب در اولاد و احفاد ایشان بوده تا زمان رضاخان که آیتالعظمی میرزا محمود حسینی‌زنجانی قطع نظر از اراده حکومت نماز جمعه را میخواند کما این که ایشان در مجلس مؤسسان راجع به تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی جلسه را ترک کرده و رأی نداده بود و نیز خلف ایشان هم براساس نسبت خانوادگی علاوه بر اقامه جماعت، نماز جمعه را تا وقتی که در زنجان بود، اقامه میکرد.
فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی در زنجان و مشهد
در 17 خرداد سال 1342، در پی نهضت امام(ره)، آیت‌الله حسینی‌زنجانی(ره) علیه رژیم پهلوی سخنرانی کرده و دستگیر می‌شود و به همراه علمای مبارز از جمله استاد شهید مطهری و شهید هاشمینژاد و آیت‌الله مکارم‌شیرازی و مرحوم محمدتقی فلسفی به مدت 45 روز در زندان بود. پس از آزادی از زندان در مسائل سیاسی و اجتماعی فعالیت داشت. در سال 1350 که شاه مخلوع از «اپک» مراجعت می‌کند، وی در پی ایراد سخنرانی شدیدالحنی علیه شاه به واسطه «منوچهر آزمون» رئیس اوقاف وقت مجبور به ترک زنجان می‌شود و از آن تاریخ در جوار مضجع منوّر حضرت ثامنالحجج(ع) اقامت کرده و در حوزه علمیه مشهد مقدس به تدریس خارج فقه و اصول و تفسیر، حکمت و عرفان اشتغال می‌ورزد.
در ایام نزدیک به پیروزی انقلاب، از اوایل سال 1357 در طول مدت اقامت در مشهد نیز به مبارزات خود ادامه داده به همراه و با همکاری نزدیک و صمیمانه با علمای مشهد در حوادث و وقایع مختلف علیه رژیم نامشروع ستم‌شاهی اعلام مواضع میکرد.
در کتاب «انقلاب اسلامی مردم مشهد» آمده است: «امروز، 10 بهمن ماه سال 1357 گروهی از علمای طراز اول مشهد به منظور اعتراض به ایجاد موانع برای مراجعت امام خمینی(ره) به ایران از طرف دولت بختیار، در صحن موزه (صحن امام خمینی(ره)) متحصن شدند که در رأس ایشان آیت‌الله زنجانی(ره) بود و نیز پس از مراجعت حضرت امام(ره)، آیت‌الله زنجانی(ره) در معیت آیت‌الله مروارید و آیت‌الله فلسفی و جمعی دیگر به نمایندگی از سوی مبارزان مشهد به ملاقات امام(ره) در تهران شتافتند.
آیت‌الله زنجانی(ره) پس از بازگشت امام(ره) به میهن و قبل از پیروزی انقلاب در بهمن 57، با توجه به نیاز انقلابی مردم زنجان، به دستور امام خمینی(ره) به زنجان مراجعت کرد و طی دو سال مسائل انقلاب و مردم را در منطقه رهبری میکرد. در سال 1359 از ترور مرموزی نجات یافته، بدین جهت به طور دائم، به مشهد مراجعت کرد.
آثار آیت‌الله العظمی‌زنجانی(ره)
رساله علمیه، راه رستگاری، تفسیر سوره حمد، شرح زیارت عاشورا، مناسبک حج و ترجمه فارسی آن، شرح خطبه حضرت زهرا(س)، زندگی نامه علامه فرزانه شیخ محمد جواد بلاغی، کتاب مطارحات حوال معیارالشرک فی القرآن(به زبان عربی و ترجمه فارسی) یکصد و ده سؤال (که مشتمل بر 110 عدد از استفتائاتی است که از معظم له پرسیده شد)، مقالات فراوان در مجلات مختلف از جمله آثار منتشر شده آیت‌الله حسینی زنجانی(ره) است. آثار منتشر شده زیادی دارند که عبارتند از: تقریرات و اصول فقه آیت‌الله‌العظمی حجت کوهکمرهای، تقریرات اصول و فقه آیت‌الله‌العظمی بروجردی، فیض العلیم فی شرح تحفة‌الحکیم، شرح زیارت آل‌یاسین، تعلیقه بر وسیلة‌النجاة آیت‌الله‌العظمی اصفهانی و رسالة فی حقیقة‌الایمان.
در سوگ خورشید
این عالم ربانی در بامداد روز سه شنبه، 24 اردیبهشت ماه سال 1392 پس از یک دوره بیماری دار فانی را وداع گفت و بعد از مراسم تشییع که در میان خیل عظیم از مقلدان ایشان در رواق دارالزهد حرم حضرت امام رضا (ع) به خاک سپرده شد تا مردم زنجان و مشهد مقدس با این عالم فقید و مرجع تشیع، وداعی شکوهمند داشته باشند.
ثبت دیدگاه