یوم العباس زنجان
زنجان پایتخت شور و شعور حسینی ایران طبق یک سنت دیرینه، همه‌ساله در روز هشتم ماه محرم، مقارن با شب تاسوعای حسینی، خیل عاشقان حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و قمر منیر بنی‌هاشم حضرت ابوالفضل العباس علیه‌السلام در قالب دسته عظیم عزاداری از حسینیه اعظم زنجان به‌طرف امامزاده حضرت سید ابراهیم علیه‌السلام حرکت می‌کنند.
این روز در زنجان به یوم العباس مشهور است. در مسیر این دسته هزاران رأس قربانی اعم از شتر، گاو و گوسفند ذبح میشود. همچنین در طول مسیر حرکت، مردم زنجان و دیگر میهمانانی که از راههای دور و نزدیک به زنجان آمده‌اند، نذورات نقدی خود را به اکیپ‌های ثابت و سیار جمع‌آوری نذورات تقدیم می‌کنند. عظمت و شکوه این برنامه و حضور صدها هزار نفری مردم به‌قدری است که نظیر آن در هیچ کجای ایران دیده نشده است و زنجان در بین محافل مذهبی و فرهنگی کشور به‌عنوان پایتخت شور و شعور حسینی شناخته‌شده و حسینیه اعظم، امروزه یکی از بزرگترین مراکز بزرگ شیعیان جهان به شمار می‌آید.
برای اطلاع بیشتر به توضیحاتی درباره میراث معنوی و حسینیه اعظم زنجان اشاره می‌کنیم.
میراث معنوی، موضوعی است که از چندین سال پیش در بخش فرهنگی یونسکو برای حفاظت از میراث فرهنگی و معنوی تمام ملت‌ها تعریف‌شده و از آن‌پس برای این امر برنامه‌ریزی لازم انجام میشود.
یونسکو، در کنوانسیون میراث معنوی سال ۲۰۰۳، میراث معنوی یا میراث غیرملموس را رفتارها،شیوه‌ها، ارائه نمودها، دانش، مهارت و نیز وسایل، اشیاء و مصنوعات دستی و فضاهای فرهنگی مرتبط با آنها می‌داند که جوامع و گروه‌ها، آنها را به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسد.
این میراث معنوی غیرمادی از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود و به‌طور مداوم توسط گروه‌ها و جوامع در برابر محیط، طبیعت و تاریخ آنها، مجدداً خلق و آفریده میشود.
منطقه زنجان
آیین‌های عزاداری ماه محرم همه‌ساله در سراسر ایران با شور و عشق خاص مردم به اباعبدالله الحسین علیه‌السلام برگزار میشود. این دسته‌ها از دیرباز همواره در قالب هیئت‌های مذهبی و راه‌اندازی دسته‌ها و تکایا برگزارشده است. در همین راستا “مراسم عزاداری حسینیه اعظم زنجان” که در هشتمین روز ماه محرم در زنجان برگزار میشود، در تاریخ ۱۵ دی‌ماه ۸۷ با شماره ثبتی ۱۰ به‌عنوان دهمین مورد از میراث معنوی کشور و نخستین گونه از جنبه منحصربه‌فرد آیین‌های عزاداری در فهرست میراث معنوی کشور ایران به ثبت رسید.
ویژگیهای مراسم حسینیه اعظم زنجان
هر ساله از شب اول تا سیزدهم محرم، مراسم عزاداری حسینیه در زنجان برگزار می شود و مهم ترین و با عظمت ترین روز برگزاری آن،هشتم محرم (شب تاسوعا) است.این مراسم سال هاست شکوه و عظمت خاص خود را دارد و با افزایش خیل عظیم عزاداران شرکت کننده ، به عنوان بزرگترین مجمع عاشقان امام حسین علیه السلام در جهان شناخته میشود . با اینکه زنجان از نظر وسعت شهر کوچکی است ، اما سالهاست که در این دسته عزاداری صدها هزار نفر از شهروندان و گردشگران مذهبی شرکت می کنند. در این روز مردم از اقصی نقاط کشور و حتی بسیاری از کشورهای خارجی برای شرکت در این حرکت عظیم ، به شهر زنجان می آیند تا به دریای خروشان عزاداران ابا عبدالله الحسین علیه السلام بپیوندند.
در طی این چند روز، مردم به سبب اعتقادات و باورهای قلبی خود قربانی و نذوراتی را به این حسینیه اهدا می کنند. از دیگر جنبه های حائز اهمیت این مراسم،تعداد قربانی ذبح شده است که حسینیه اعظم زنجان را به عنوان دومین قربانگاه جهان اسلام بعد از منا در مکه و نخستین قربانگاه در جهان تشیع مبدل ساخته است.
حضور گسترده زنان از دیگر امور منحصر به فرد این مراسم است. البته در گذشته زنان تنها به عنوان تماشاگر در این مراسم حضور می یافتند، اما چند سالی است زنان نیز توانسته اند به صورت یک دسته مجزا در پشت سر دسته حرکت کنند که این امر،به عنوان الگوی زیبنده پیام رسان کربلا حضرت زینب سلام الله علیها، معنویت خاصی به این مراسم میدهد.
تاریخی بودن مراسم حسینیه بر اساس تحقیقات به عمل آمده، ثابت شده است.
سادگی و بی پیرایگی انجام مراسم، باعث شده که این رونق ، هر سال نسبت به سال قبل بیشتر شود.
این مراسم شکوهمند هر ساله از طریق رسانه های ملی، شبکه های برون مرزی ، شبکه وب(اینترنت) به صورت مستقیم پخش شده و خیل عظیمی از مردم جهان نیز بدین گونه نظاره گر این مراسم شکوهمند هستند.
بهره برداری از نذورات این مراسم در امور خیریه و عام المنفعه نیز در نوع خود بی نظیر است؛ به طوری که در آیین سوگواری هشتم ماه محرم سالهای گذشته، رکورد 12 هزار رأس دام نذری توسط عاشقان سالار شهیدان،حضرت امام حسین علیه السلام، به دسته حسینیه اعظم زنجان ثبت شد.
قدمت مسجد حسینیه اعظم زنجان
تا کنون 7 سند مکتوب که قدمتی بیش از یکصد سال دارند در زمینه حسینیه اعظم شناسایی و معرفی شده اند.این 7 سند مکتوب از نظر ترتیب زمانی عبارتند از:
گزارشهای کتاب تاریخ دارالعرفان خمسه اثر رستم الحکماء مربوط به دوره ی افشاریه و زندیه و اوایل دوره ی قاجار که به روایت میر اشرف
بیگ زنجانی و میر افضل بیگ زنجانی نوشته شده است.
تاریخ مندرج در عَلَم حسینیه اعظم به سال 1221 هجری قمری، دوره ی فتحعلی شاه قاجار
تاریخ مندرج در کتیبه ی تجدید بنا به سال 1261 هجری قمری، دوره ی محمد علی شاه قاجار
گزارش آمار نفوس محله ی حسینیه و ذکر تکیه ی حسینیه در کتاب دارالسعاده ی زنجان از سال 1285 الی 1290 هجری قمری، دوره ی ناصرالدین شاه قاجار
وقف نامه مورخه 1295 هجری قمری، دوره ی ناصرالدین شاه قاجار
ذکر تکیه حسینیه در سفر نامه مهندس عبدالله به سال 1317 هجری قمری، دوره ی مظفر الدین شاه قاجار
وقف نامه مورخ 1322 هجری قمری دوره ی مظفر الدین شاه قاجار
بر اساس این اسناد مکتوب وجود حسینیه در دوره ی افشاریه قطعی و به احتمال قریب به یقین ساخت آن به دوره ی صفویه برمی گردد.
با ظهور سلسله صفویه در سال 907 هجری قمری، مذهب رسمی ایران تشیّع اثنی عشری اعلام شد. یکی از دستاوردهای مهم این سلسله، تداوم و گسترش عزاداری و تعزیه خوانی بود.همچنین به دلیل اینکه زیارت عتبات عالیات به خصوص کربلا و نجف مورد توجه حاکمان صفوی و شیعیان ایران بود، در مسیر راههای مختلف شهری و روستایی اماکنی برای عزاداران زوار احداث کردند که حسینیه نامیده شد و کتاب عالم آرای عباسی در دوره ی صفویه قدیمی ترین سند مکتوبی است که لفظ حسینیه در آن آمده است.بنابراین بر اساس سند اول ، حسینیه اعظم زنجان در دوره ی نادرشاه افشار وجود داشته و بروز اتفاقات و حوادثی در این دوره در محله حسینیه به ثبت رسیده است. نکته قابل توجه این سند این است که حسینیه در آن زمان هم نام محله و هم نام تکیه بوده و از نظر جغرافیایی نیز با حسینیه اعظم امروزی منطبق است.
از دیگر اسناد مکتوب حسینیه که در حال حاضر در راهرو مسجد به دیوار نصب شده ، سنگ نوشته ای است که تاریخ 1261 هجری قمری در ذیل اشعار آن مکتوب گردیده است.این تاریخ نشان میدهد اهالی محل این مسجد را در سال 1261 هجری قمری تعمیر کرده اند و ساخت آن به زمانهای پیشتر برمی گردد.
علاوه بر این اسناد مکتوب،گفته های شفاهی مُعمّرین، ریش سفیدان و هیات امنای مسجد وجود وسایل و ابزار آلات متعدد قدیمی و مرتبط با تعزیه مثل طبل، شیپور و چند قطعه شمشیر در کنار علم اصلی حسینیه که تاریخ 1221 هجری قمری بر روی آن درج شده را تایید می کند که متاسفانه در دوره ی رضاخان به علت تعطیلی مساجد، بسیاری از این اشیاء مفقود گردیده یا به سرقت رفته است.
ثبت دیدگاه