دانستنیهای عمومی قرآنی

– قرآن کریم دارای (۱۱۵) بسم الله است.و ۱۱۴ سوره برابر با ۱۱۴ “بسم الله الرحمن الرحیم”
– سوره حدید، سوره‌ای از قرآن است که به نام یکی از فلزات می‌باشد.
– سوره روم، سوره‌ای از قرآن است که همنام پایتخت یکی از کشورهاست.
– سوره توحید، سوره‌ای در قرآن است که نام آن یکی از اصول دین است.
– سوره حج، سوره‌ای از قرآن است که نام آن یکی از فروع دین است.
– قرآن کریم دارای سی جزء است، که هر جزء با جزء دیگر از نظر طول برابر است. احتمال دارد که حضرت رسول (ص) یا جانشینان ایشان این تقسیم را برای آن‌که قرائت روزانه قرآن آسان باشد، انجام داده باشند. در مصحف رسمی امروز جهان اسلام، یعنی در مصحف مدینه، به کتابت عثمان طه، هر جزء درست در بیست صفحه پانزده سطری کتابت شده است.
– هر جزء از اجزاء سی‌گانه قرآن، چهار یا دو حزب و کل قرآن یکصد و بیست یا شصت حزب است. شاید این تقسیم‌بندی نیز برای تسهیل قرائت قرآن در مجالس فاتحه بوده باشد.
– تعداد آیات قرآن بر طبق اصح روایات ۶۲۳۶ فقره است.
– تعداد کلمات قرآن ۷۷۸۰۷ فقره است.
– کلمه جلاله (اللَّه) در قرآن کریم ۲۶۹۹ بار به‌کار رفته است.
– حامدات قرآن، سوره‌هایی هستند که با «الحمدللّه» آغاز می‌شوند. این سور به این قرارند:
۱. سوره فاتحه
۲. سوره انعام
۳. کهف
۴. سبأ
۵. فاطر.
– مسبّحات سوری هستند که با تسبیح خداوند آغاز شده‌اند و عبارتند از:
۱. اسراء
۲. حدید
۳. حشر
۴. صف
۵. جمعه
۶. تغابن
۷. اعلی.
– علامه طباطبائی، صاحب تفسیر ارزشمند المیزان، معتقد است که نزول دفعی قرآن بر قلب پیامبر (ص) بوده است.
– از نظر علماء شیعه «بسم الله الرحمن الرحیم» اول هر سوره، جزو آن سوره است.
– نظر علماء اهل سنت درمورد این که «بسم الله الرحمن الرحیم» اول هر سوره، جزء سوره است یا خیر مختلف است، برخی آن را جزو می‌دانند، برخی دیگر فقط در سوره حمد جزء می‌دانند و گروهی در هیچ جا جزء نمی‌دانند.
– قصص انبیا بیشتر در سوره‌های مکی بیان شده است و فقه یا احکام قرآن بیشتر در سوره‌های مدنی.
– قصص انبیا به نحوی بخش‌بخش در سراسر قرآن کریم آمده است، داستان هیچ پیامبری به‌طور سراسری و یکپارچه در قرآن نیامده است، مگر داستان یوسف و برادرانش که به تمامی و یکپارچه در سوره یوسف، سوره دوازدهم قرآن آمده است.
– تقسیم درونی و تفصیلی قرآن، تقسیم به رکوعات است. رکوعات بر خلاف سایر تقسیم‌بندی‌های قرآن طول و اندازه مساوی و معین ندارد، بلکه قرآن‌شناسان خبره، هر بخش متشکل از چند آیه را که، هم موضوع و هم معنا بوده است، رکوع / رکوعات نامیده‌اند. عدد رکوعات قرآن طبق مشهور ۵۴۰ فقره است.
– سبع طُوَل یا طِوال یعنی سوره‌های بلند قرآن، عبارتند از: هفت سوره از بقره تا توبه، منهای سوره انفال.
– مفصّلات عبارتند از ۶۶ سوره کوچک قرآن، بعد از سوره حجرات؛ یعنی از سوره «ق» آغاز می‌شود تا پایان قرآن، به‌اضافه سوره حمد که در اول قرآن قرار دارد.
– زهراوان یا زهراوین به دو سوره قرآن اطلاق می‌گردد: بقره و آل‌عمران.
– معوّذتین (که به فتح واو تلفظ می‌شود و درست آن، کسر واو است) نام دو سوره آخر قرآن، یعنی فلق (قل اعوذ بربّ الفلق) و ناس (قل اعوذ بربّ الناس) است که چون حضرت رسول (ص) با خواندن آن‌ها نوادگانشان حسن و حسین (ع) را تعویذ می‌کردند (به‌پناه خداوند می‌سپردند) به این نام خوانده شده‌اند.
– حروف مقطّعه یا فواتح سور، به حروفی مانند الم [الف، لام، میم]، طسم [طا، سین، میم]، کهیعص [کاف، هاء، یاء، عین، صاد] گفته می‌شود که گسسته از همند و متشکل از ۲۹ حرف یا مجموعه حروف هستند که در آغاز ۲۸ سوره قرآن – که همگی مکی هستند جز بقره و آل‌عمران – آمده است.
– بعضی از محققان شیعه گفته‌اند از حروف مقطّعه، اگر حروف مکرر را رها کنیم، عبارت «صراط علی حقّ نمسکه» (راه علی حق است آن را در پیش می‌گیریم) بیرون می‌آید. و بعضی از محققان اهل سنت، شاید در پاسخ آن گفته‌اند از جمع آن‌ها عبارت «صحّ طریقک مع السنه» (راه تو با اهل سنت درست است) برمی‌آید.
– کوتاه‌ترین آیه قرآن از میان حروف مُقطّعه، «طه» در آغاز سوره طه، سوره بیستم و «یس» در آغاز سوره یس، سوره سی‌وششم قرآن است. باید توجه داشت که «ق» در آغاز سوره «ق»، و «ن» در آغاز سوره قلم، دارای عدد مستقل نیستند، یعنی آیه واحدی شمرده نشده‌اند.
– اگر از حروف مقطعه یا فواتح سُوَر بگذریم کوتاه‌ترین آیه قرآن مجید «مدهامّتان» است (سوره الرحمن، آیه ۶۴) که معنای آن «دو برگ یا باغ سبز سیه‌تاب» است و بلندترین آیه، آیه تداین (مربوط به لزوم کتابت سند برای وام) می‌باشد (سوره بقره، آیه ۲۸۲).
– بلندترین سوره قرآن، سوره بقره است (در مصحف به کتابت عثمان‌طه ۴۸ صفحه است) و کوتاه‌ترین سوره، سوره کوثر است که طول آن فقط یک سطر و نیم است.
– مئون / مئین سوره‌هایی هستند که بیش از صد آیه دارند: یونس، هود، یوسف، نحل، اسراء، کهف، طه، انبیاء، مؤمنون، شعراء و صافّات.
– مثانی در اصطلاح علوم قرآنی، عبارت است از: تمام سوره‌هایی که بعد از سوره شعراء تا سوره حجرات قرار دارند و تعداد آیات آنها از صد کمتر است. این سوره‌ها از سوره ۲۷ (نمل) آغاز و تا سوره‌۴۹ (حجرات) ادامه پیدا می‌کنند، به‌استثنای سوره صافّات که ۱۸۲ آیه دارد. به این مجموعه سور هشت سوره دیگر که تعداد آیات آنها از صد کمتر است نیز اضافه می‌شود؛ یعنی انفال، رعد، ابراهیم، حجر، مریم، حج، نور، فرقان.
– دو آیه در قرآن وجود دارد که تمامی حروف الفبا در آنها به کار رفته است، این دو آیه عبارتند از آیه ۱۵۴ سوره آل‌عمران و آیه آخر سوره فتح.
– دو آیه در قرآن کریم هست که عباراتی از آنها صنعت قلب مستوی یا عکس کامل دارد. یعنی از هر دو سو یکسان خوانده می‌شود:
۱) «کلٌّ فی فلک» (یس، ۴۰)
۲) «ربّک فکّبر» (مدثر، ۳).
– وسط قرآن مجید، یعنی آن‌جا که قرآن، درست به دو قسمت تقسیم می‌گردد کلمه «ولیتلطّف» (سوره کهف، ۱۹) است.
– مفصل‌ترین ترجیع‌بند قرآن در سوره الرحمن است که ۳۱ بار آیه «فبایّ آلاء ربّکما تکذبان» (پس کدامین نعمت پروردگارتان را انکار می‌کنید؟) تکرار شده است. در این آیات «ربّکما» یعنی پروردگار شما دو تن، انس و جن. رسم است که هنگام خواندن این آیه باید گفت: «ولا بشی‌ءٍ من نعمک ربّنا نکذّب، فلک الحمد» (پروردگارا، به هیچ چیز از نعمت‌های تو انکار نداریم، پس سپاس تو را).
– آیات سجده اعم از واجب و مستحب پانزده آیه است، که از آن میان چهار آیه سجده واجب دارد که باید به هنگام خواندن یا شنیدن آنها سجده کرد و سوره‌هایی را که این چهار آیه در آن هست «عزایم» نامند و این چهار سوره عبارتند از: سجده، فصّلت، نجم و علق.
– «و ان یکاد …» آیه ماقبل آخر از سوره قلم است و تمام آن (با آیه بعدی) چنین است: «و إن یکاد الذین کفروا لیزلقونک بأبصارهم لمّا سمعوا الذکر و یقولون إنه لمجنون و ما هو إلّا ذکر للعالمین» (و بسیار نزدیک بود که کافران چون قرآن را شنیدند، تو را با دیدگانشان آسیب برسانند [چشم‌زخم بزنند] و گفتند او دیوانه است و حال آن‌که آن جز پندی برای جهانیان نیست) (سوره قلم، آیات ۵۱ و ۵۲). مفسران در شرح این آیه گفته‌اند که عده‌ای از کافران، چشم‌زنان حرفه‌ای و قهّار و شورچشم و گزندرسان طایفه بنی‌اسد را آوردند که حضرت رسول (ص) را چشم بزنند و از پای درآورند، ولی حفظ الهی او را در امان داشت و این آیه در اشاره به آن نازل شد. گروهی از بزرگان گفته‌اند که خواندن و به همراه داشتن این آیه در دفع چشم زخم مؤثر است.
– در قرآن کریم از ۲۵ تن از انبیای عظام الهی نام برده شده است و شرح مفصل یا کوتاه دعوت آنان در میان قوم خود به توحید و نیکوکاری آمده است. این پیامبران عبارتند از: ۱. آدم (ع) ۲. ابراهیم (ع) ۳. ادریس (ع) ۴. اسحاق (ع) ۵. اسرائیل [=یعقوب] (ع) ۶. اسماعیل (ع) ۷. الیاس (ع) ۸. الیسع (ع) ۹. ایوب (ع) ۱۰. داود (ع) ۱۱. ذوالکفل (ع) ۱۲. زکریا (ع) ۱۳. سلیمان (ع) ۱۴. شعیب (ع) ۱۵. صالح (ع) ۱۶. عیسی (ع) ۱۷. لوط (ع) ۱۸. محمد (ص) ۱۹. موسی (ع) ۲۰. نوح (ع) ۲۱. هارون (ع) ۲۲. هود (ع) ۲۳. یحیی (ع) ۲۴. یوسف (ع) ۲۵. یونس (ع).
– اعلام قرآن، یعنی شناخت و معرفی صاحبان نام‌های خاص در قرآن کریم که این نام‌های خاص را به این ترتیب می‌توان طبقه‌بندی نمود:
۱) گاه شامل رجال است؛ مانند ذوالقرنین یا شعیب یا ابراهیم.
۲) گاه شامل نساء است؛ مانند مریم و زنان بعضی انبیا یا زلیخا که تحت عنوان همسر عزیز مصر از او نام برده شده است.
۳) گاه شامل اماکن جغرافیایی است؛ نظیر مصر، مدین، مکه و مدینه.
۴) گاه شامل غزوات است؛ مانند بدر، احد (از احد بالصراحه نام برده نشده است) یا حنین.
۵) گاه شامل اقوام است؛ مانند عرب، عاد، یأجوج و مأجوج
۶) گاه شامل نام فرشتگان است؛ مانند جبرئیل، میکائیل، ملک‌الموت، هاروت و ماروت.
۷) گاه شامل آلهه کفر و بتان است؛ مانند عزّی، لات، منات، ود، سواع، یعوق.
۸) گاه شامل رهبران کفر است؛ مانند فرعون، سامری، قارون.
۹) گاه شامل موجودات غیبی اخروی است؛ مانند بهشت، جهنم، سلسبیل، کوثر.
۱۰) گاه شامل کتب آسمانی است: زبور، تورات، انجیل و قرآن.