امام شناسی در عصر حاضر
امروز که به نام «عصر غیبت» نامیده می شود، از زمان «حضور ائمه» فاصله داریم، ولی تکلیف «شناخت امام» باقی است.
در احادیث مربوط به امام شناسی، تعبیر «امام زمانه» یا «امامه» وجود دارد و این می رساند که هر کس در هر دوره و زمانی باشد، باید امام زمان خودش را بشناسد و به امامت او باور داشته باشد و به آن گردن نهد و این، افزون بر شناخت کلی امامان و اعتقاد به «خط امامت» است که از ویژگی های شیعه است.
از این رو از امام زمان(عج) که امام زنده و معصوم و حجّت خدا در عصر غیبت است، بحث می کنیم. این وظیفه، بر دوش ماست، چه آن حضرت و زمانش را درک کنیم و چه عمر ما فرصت ندهد عصر حضور و ظهور را دریابیم.
حضرت امام باقر(ع) فرمود: «من مات و هو عارفٌ لأمامه، لم یضرّه تقدّم هذا الأمر او تأخرّ…؛(2) هر کس بمیرد در حالی که امام زمان خویش را می شناسد، برای او ضرری ندارد که این امر (ظهور امام زمان) جلو بیفتد یا به تأخیر افتد.»
امام موعود و موجود
در همه ادیان، عقیده به ظهور «منجی» در پایان جهان که عدالت گستری و ظلم ستیزی خواهد داشت، به شکل های مختلف وجود دارد. در اسلام نیز بر اساس روایات بی شمار، پیش گویی شده روزی که جهان پر از ظلم و جور شده باشد خداوند متعال، «مهدی» را آشکار می سازد و حضرت «قائم» ظهور می کند تا در همه عالم، قسط و عدل را برقرار سازد: «… فیملأ الأرض قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً و جوراً».(3)
برخلاف تصور عده ای که آن موعود نجات بخش را یک انسان آرمانی و ذهنی می پندارند که روزی در پایان جهان پدید خواهد آمد، براساس معتقدات ما و روایات اسلامی و نقل های تاریخی، آن «موعود»، هم اکنون «موجود» است لکن از دیده ها پنهان می باشد.
مشخصات او کاملاً روشن و زندگی او بی ابهام است. او فرزند امام یازدهم، حضرت عسکری(ع) است که در سال 255 هجری در سامرّا به دنیا آمد. مادرش «نرجس» نام داشت. ولادت او را پنهان داشتند تا از سوی دستگاه های جور، آسیبی به وی نرسد. حضرت مهدی(عج) شش ساله بود که پدرش از دنیا رفت. پس از شهادت امام عسکری(ع)، مسئولیت امامت برعهده او قرار گرفت، اما خداوند مقدّر کرد که از چشم ها پنهان باشد. از آن روز، دوران «غیبت صغری» آغاز شد که تا سال 329 هجری ادامه یافت. در این 69 سال، امام زمان از طریق چهار نماینده خاص که به «نُوّاب اربعه» مشهورند، در چهار دوره پیاپی، با شیعیان و پیروان ارتباط داشت. با درگذشت چهارمین نایب (علی بن محمد سیمری) دوران «غیبت کبری» آغاز شد که تاکنون ادامه دارد.
آن حضرت، هم اکنون زنده است و به فرمان خدا در پس پرده غیبت به سر می برد و هر گاه که خداوند بخواهد و فرمان دهد، ظهور می کند و با تشکیل حکومت واحد جهانی بر پایه عدل، به بی سر و سامانی ها خاتمه می دهد. ما اکنون منتظر آن روزیم.
وظیفه انتظار، هم مقدس است و عبادت به شمار می رود، هم باید با زمینه سازی برای ظهور و فراهم کردن بستر لازم برای حکومت عدل مهدوی، همراه باشد. پیامبر خدا(ص) فرمود: «افضل العبادة انتظار الفرج؛(4) انتظار فرج، بزرگ ترین عبادت است.»
روشن است که این انتظار، به معنای دست روی دست نهادن و رکود و سکون نیست و انتظار واقعی، همراه با اقدامات اصلاحی و زمینه سازی برای ظهور آن منجی موعود است.
استواری بر این عقیده
درباره امام زمان، مسائل فراوانی وجود دارد که برای ما معتقدان به قدرت برتر الهی و اراده پروردگار که هر چیزی را محقّق می سازد، هیچ مشکلی نیست. ولی برخی به شبهه و تردید و گاهی به حالت انکار می افتند. این که چگونه ممکن است فردی بیش از هزار سال عمر کند، یکی از این هاست. این که چگونه زندگی پنهان دارد که کسی بر او دسترسی ندارد و از جای او آگاه نیست، مسئله دیگری است.
این که کی ظهور خواهد کرد؟ اکنون کجاست؟ چگونه زندگی می کند؟ هنگام ظهور، چگونه بر قدرت های بزرگ جهان پیروز می شود و حکومت واحد جهانی تشکیل می دهد؟ سلاح او در مبارزه با سلطه های جهانی چیست؟ از چه کسانی در اداره جهان استفاده می کند؟ برنامه دولت و حکومتش چیست؟ و… سؤال هایی از این نمونه، برای برخی ابهام پیش می آورد و بدون تحقیق در این مسئله که مستندات فراوان دارد، به «تردید»، گاهی هم به «انکار» روی می آورند و طول کشیدن دوران غیبت را برنمی تابند.
این نکته در روایات هم پیش گویی شده است. امام صادق(ع) می فرماید: «دوران غیبت قائم، آن چنان به درازا خواهد کشید تا حق، در خلوص خود رخ بنماید و ایمان های ناخالص از خالص جدا شود.»(5)
از امام علی(ع) نیز روایت شده است: «لا یثبت علی امامته الا من قوی یقینه و صحّت معرفته؛(6) بر امامت و عقیده به او استوار نمی ماند، مگر کسی که یقین او قوی و معرفتش درست باشد.»
ثبات عقیده و پایداری بر این ایمان، در سایه افزایش «معرفت» تحقّق می پذیرد. کسانی هم که دچار تردید و انحراف می شوند، به سبب بی بصیرتی و ضعف در «امام شناسی» است.
در آینه القاب
لقب هایی که امامان معصوم دارند هر کدام بُعدی از شخصیت و فضایل آنان را نشان می دهد و از واقعیت خصال و زندگی آنان گرفته شده است. از این رو آشنایی با این القاب و مفاهیم آن ها کمک می کند تا در «امام شناسی» بصیرتر شویم. برخی از القاب آن موعودِ منتظر چنین است:
«حجّت»: او معروف به حجة بن الحسن است. هر یک از امامان بزرگوار از سوی خدا حجّت و برهان به شمار می روند و گفتار و رفتار آنان برای ما حجّت است. آن حضرت، حجّت دوازدهم است و معرفت و اطاعت او به عنوان «حجّةالله» بر پیروان لازم است.
«قائم»: این لقب، برگرفته از جنبه قیام او برای برپایی حکومت جهانی است. احترام منتظران به آن حضرت هنگام شنیدن این لقب، نشانه آن است که وقتی با شنیدن نامش برمی خیزند، وقتی بیاید در کنارش قیام می کنند و مطیع فرمان اویند. او قیام کننده به عدل است، تا جهانی را به قیام حق طلبانه وادارد.
«بقیةاللّه»: یعنی آن که خدا او را برای هدایت مردم و اصلاح جهان، از دودمان پیامبر باقی گذاشته است. او ذخیره الهی و یادگاری از خط نورانی امامان است.
«صاحب الأمر»: او صاحب فرمان و عهده دار امامت است و امر امامت امت در اختیار اوست.
«صاحب الزّمان»: او صاحب زمان و پیشوای دوران است. هر عصر و زمانی پیشوایی الهی سرپرست مردم است؛ او اکنون چنین منصبی دارد.
ثبت دیدگاه