# سوالات ابتدایی درس:
# شروع درس:
هر انسانی هنگام خواندن و یا صحبت کردن، ناچار است برای تازه کردن نفس، کلام خود را قطع و سپس به صحبت یا خواندن خود ادامه دهد. این «قطع صدا که برای تازه نمودن نَفَس به قصد ادامۀ قرائت صورت می گیرد» را «وقف» می گویند.
در رابطه با وقف دو مسأله مطرح است، یکی «انتخاب محلّ مناسب برای وقف نمودن» که در مباحث تجویدی مورد بررسی قرار می گیرد و دیگری «نحوه وقف نمودن بر آخر کلمات» که در این درس با آن آشنا می شویم.
در صورتی که حرف آخر کلمه ای که می خواهیم بر آن وقف کنیم حرف ساکن (ـْ) و یا یکی از حروف مدّی (ـَ ا، ـِ ی، ـُ و) باشد، در هنگام وقف هیچ تغییری در آن داده نمی شود و به همان صورت خوانده می شود؛ مثل قُمْ فَاَنْذِرْ – وَ لَاتُسْرِفُوا.
اسکان یعنی «ساکن کردن»؛ اگر حرف آخر کلمه ای که می خواهیم بر آن وقف کنیم متحرّک (ـُـِـَ) و یا دارای تنوین کسره یا ضمّه (ـٍـٌ) باشد، در هنگام وقف ساکن می گردد؛ مثلاً:
هُدًی لِلْمُتَّقِینَ که در هنگام وقف خوانده می شود هُدًی للْمُتَّقِینْ
اِیَّاکَ نَسْتَعِینُ که در هنگام وقف خوانده می شود اِیَّاکَ نَسْتَعِینْ
چند نکته:
ابدال یعنی «تبدیل کردن»؛
الحاق یعنی «اضافه کردن حرفی در آخر کلمه برای حفظ حرکتِ حرفِ آخرِ کلمه و یا حفظ توازن در آخر آیات».
وقف اِلحاق در کتابت قرآن رعایت شده و شامل موارد زیر است:
الف) اِلحاق «هاء سکت» در هفت کلمه زیر:
اِقْتَدِهْ – لَمْ یَتَسَنَّهْ – کِتَابِیَهْ – حِسَابِیَهْ – مَالِیَهْ – سُلْطَانِیَهْ – مَاهِیَهْ
نکته: هاء سکت هم در حالت وقف و هم در حالت وصل خوانده می شود.
ب) اِلحاق «الف» در کلمات زیر:
اَنَا – لٰکِنَّا – اَلظُّنُونَا – اَلرَّسُولَا – اَلسَّبِیلَا – سَلَاسِلَا – قَوَارِیرَا
نکته: الف کلمات بالا تنها در هنگام وقف خوانده می شود و در حالت وصل خوانده نمی شوند.
نکته (2): «قواریرا» هم در آخر آیه 15 سوره انسان آمده و هم در اول آیه 16 همین سوره. مراد از «قواریرا» ای که بیان کردیم، «قواریرا» اوّل (آخر آیه 15) می باشد و الف «قواریرا» دوّم (اوّل آیه 16) اضافه بوده و همیشه ناخوانا می باشد.
نکته (3): در قرآن های با رسم الخط عثمان طه برای تشخیص این الف های الحاق شده – که در هنگام وصل خوانده نمی شوند – یک دایره تو خالی بالای آن قرار داده است که همانطور که در عکس بالا مشاهده می کنید متفاوت با علامت سکون یا حروف ناخوانا می باشد.
وقف صحیح دو رکن دارد:
رعایت این دو نکته در هنگام قرائت نماز دارای اهمیّت می باشد و مراجع تقلید در رساله هایشان به آن اشاره کرده اند(2).
والحمد لله رب العالمین
# پاورقی ها:
(1): «یا …» یعنی نحوه های دیگر وقف که «بدون تغییر» و «ابدال» و «الحاق» بود.
(2): مثلاً امام خمینی (ره) در رساله علمیه خود (مسأله 1004) می فرمایند «احتیاط مستحب آن است که در نماز وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید …»