درس پنجم: حروف مدّی (صدا های کشیده)

# سوالات ابتدایی درس:

1. تعریف هر یک از حروف مدّی (الف مدّی، واو مدّی و یاء مدّی) را بیان کنید.
2. صدای هر یک از حروف مدّی را بیان کنید؟
3. شکل نوشتاری هر یک از حروف مدّی به چه شکل می باشد؟

# شروع درس:

در این درس می خواهیم به بیان تفصیلی صداهای کشیده (حروف مدّی) بپردازیم.

الف مدّی

• شکلش: «ـٰ ا»؛ یعنی الفی که ماقبل آن فتحه باشد^{(1) (2)}.
  • نکته (1) {وجه تسمیه}: به این الف، الف مدّی گویند چرا که باعث دو برابر مدّ و کشش⁽³⁾ صدای فتحه می شود.
• صدایش: صدای الف مدّی همه جا به یک شکل نمی باشد. اگر الف مدّی بعد از هشت حرف «خ، ص، ض، ط، ظ، غ، ق، ر» بیاید {مثل خَافَ، ضَاقَ، طَابَ} به صورت درشت و پر حجم (شبیه صدای «آ» در فارسی) تلفّظ می گردد و اگر بعد از بیست حرف دیگر بیاید، به صورت نازک و کم حجم (همان صدای فتحه منتها به همراه کشش دو برابر⁽⁴⁾) ادا می گردد ⁽⁵⁾.
  • نکته: الف مدّی، گاهی به علّت التقاء ساکنین خوانده نمی شود. إن شاء الله در درس های آینده این نکته را مفصّلاً توضیح خواهیم داد.
• تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی⁽⁶⁾ و ترکیبی بیان کنید:

رَانَ – مُقَامَ – غَالِبَ – ظَاهِرُ – اَصَابَ – عَصَاکَ – یُطَافُ – یُضَاعَفُ – ثَمَرَاتِ

دَحَاهَا – خَاتَمَ – حَارَبَ – اَرَادَا – عِظَامَ – صَالِحَاتِ – خِلَافَکَ – اَرَاذِلُنَا – بِضَاعَتُنَا – مَغَارِبِهَا

یاء مدّی

• شکلش: «ـٖی»؛ یعنی یائی که ماقبل آن کسره باشد⁽⁷⁾.
  • نکته (1) {وجه تسمیه}: به این یاء، یاء مدّی گویند چرا که باعث دو برابر مدّ و کشش صدای کسره می شود.
• صدایش: صدای یاء مدّی همه جا به یک شکل می باشد. صدای آن همان صدای کسره (همانند صدای «ای» در فارسی) می باشد منتها به همراه کشش دو برابر.
  • نکته: یاء مدّی، گاهی به علّت التقاء ساکنین خوانده نمی شود. إن شاء الله در درس های آینده این نکته را مفصّلاً توضیح خواهیم داد.
• تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی (بخش بخش) و ترکیبی بیان کنید:

رُسُلِی – یُرِیدُ – اُنِیبُ – نُسُکِی – قَمِیصِی – سَبِیلِی – غَنَمِی – مَدِینِینَ – سَیُصِیبُ

واو مدّی

• شکلش: «ـُو»؛ یعنی واوی که ماقبل آن ضمّه باشد⁽⁸⁾.
  • نکته (1) {وجه تسمیه}: به این واو، واو مدّی گویند چرا که باعث دو برابر مدّ و کشش صدای ضمّه می شود.
• صدایش: صدای واو مدّی همه جا به یک شکل می باشد. صدای آن همان صدای ضمّه (همانند صدای «او» در فارسی) می باشد منتهی به همراه کشش دو برابر.
  • نکته: واو مدّی، گاهی به علّت التقاء ساکنین خوانده نمی شود. إن شاء الله در درس های آینده این نکته را مفصّلاً توضیح خواهیم داد.
• تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی (بخش بخش) و ترکیبی بیان کنید:

اَقُولُ – قُلُوبُ – صُدُورِ – قارُونَ – قادِرُونَ – فَعَقَرُوها – فَذَبَحُوهَا – یُخادِعُونَ – یَتَلاوَمُونَ

# پاورقی: